وضعیت اشتغال دراستان سیستان وبلوچستان

مسأله اشتغال که یکی از اساسی ترین چالشهای همه مناطق کشورمان است و در استان سیستان و بلوچستان که به لحاظ شاخص های توسعه فاصله های زیادی با سایر مناطق دارد از اهمیت و حساسیت ویژه ای برخوردار است .
اشتغال پدیده ساده ای نیست ، و دارای ابعاد و جوانب گوناگون می باشد و تمام عوامل اقتصادی و اجتماعی که بر توسعه به طور کلی مؤثرند ، یا از آن تأثیر می پذیرند بر روی اشتغال نیز کنش و واکنش دارند ، ساختار اجتماعی – اقتصادی توسعه نیافته استان زمینه مناسبی برای سرمایه گذاری و ایجاد فرصت های شغلی فراهم نیاورده است . از سوی دیگر ارتقاء شاخص های توسعه به ویژه شاخص های توسعه انسانی مستلزم ایجاد فرصتهای شغلی و اشتغال مولد می باشد ، بنابراین ایجاد اشتغال در این استان علاوه بر اهداف اقتصادی که افزایش تولید و درآمد را برای جمعیت و اقشار فقیر و محروم جامعه را پیدا می کند و اتخاذ سیاستهای اشتغالزایی به منظور توزیع مجدد درآمد و رفع محرومیت و فقرزدایی را ضروری می سازد .
استان سیستان و بلوچستان دارای ویژگی های متمایزی است که ضرورت تأمین اشتغال و کاهش مشکل بیکاری را بیش از پیش آشکار می نماید :
براساس یافته های اولین گزارش توسعه انسانی کشور در سال 1378 استان سیستان و بلوچستان در مقایسه با سایر استانهای کشور از لحاظ شاخصهای توسعه انسانی درپایین ترین رده ها قرارگرفته ، به ویژه از لحاظ شاخص فقر .که میزان محرومیت را در سه زمینه طول عمر، تحصیلات و درآمد نشان می دهد استان بدترین شرایط را داشته است . در مناطقی مانند سیستان وبلوچستان ایجاد اشتغال مفهوم ایجاد درآمد برای گروهها و جمعیت های فقیر را دارد و سیاستهای اشتغال برای گسترش عدالت اجتماعی و توزیع مجدد درآمدها می بایست اتخاذ شود . فقر ومحرومیت شدید بخصوص درمناطق روستایی وتراکم بسیارکم جمعیت و پراکندگی شدید مراکز جمعیتی ، سرمایه گذاری در این مناطق را فاقد توجیه اقتصادی ساخته است و درمقایسه با سایر استانها سرمایه گذاری صورت گرفته و در نتیجه زمینه اشتغال مولد کمتر فراهم گردیده است .
همچنین این استان به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی صحنه بروز مشکلات است که پدیده مبادلات غیررسمی و قاچاق از جمله آنها است . اگرچه وجود مرزهای آبی وخاکی طولانی استان به طور بالقـوه از مـزیـت هـای استـان مـحسوب می گردند ، اما در شرایطی که برنامه ریزی دقیقی درخصوص مبادلات مرزی اعمال نمی شود ، تاثیرمنفی بر روند ایجاد اشتغال مولد باقی می گذارند ، به طوریکه ایجاد شغلهای کاذب و پردرآمد باعث بی صرفه شدن کارهای تولیدی می گردد. عدم بهره برداری درست ومناسب از ظرفیتها امکانات بالقوه استان سبب گردیده است که ظرفیت ایجاد اشتغال در استان محدود باقی بماند ، به عنوان مثال قابلیت های استان در زمینه توسعه فعالیت های بازرگانی خارجی به مراتب بیش از آن است که درحال حاضر بهره برداری مناسب از آنها تا اندازه زیادی به تصمیم گیریها در سطح ملی ارتباط پیدا می کند .
توان بخشی خصوصی استان برای ایجاد فرصتهای شغلی جدید به دلایل گوناگون از جمله دوربودن استان از مراکز ومحورهای اصلی توسعه کشور، کمبودمنابع سرمایه ای ومحدودیتهای زیربنایی . ناآشنایی به رشته فعالیت های جدید ، بازده ناچیز فعالیتهای تولیدی در مقایسه با فعالیتهای غیررسمی و بی بهره بودن از خصوصیات کارفرمایی بر اثر موانع اجتماعی و فرهنگی چندان بالا نیست . در حال حاضر حدود 68 درصد از شاغلان استان در بخش خصوصی مشغول به کار هستند که در مقایسه با سایر استانها نسبت پایینی است.

قابلیت ها و محدودیت های توسعه بخشهای تولیدی و خدماتی استان

بخش کشاورزی

بخش کشاورزی استان با همه زیربخشهای آن یعنی زراعت وباغداری ، دام و طیور وشیلات از ساختاری سنتی برخوردار بوده و به دلیل رواج شیوه های بهره برداری سنتی ، کمبود آب پراکندگی روستاها و رواج خرده مالکی بهره وری آن در سطح نازلی قرار داشته اما از سالهای اخیر تغییراتی در بخش کشاورزی پدید آمده و بر تنوع فعالیتهای آن به ویژه در بخشهایی مانند شیلات و آبزی پروری افزوده شده است .مقایسه سهم استان در تولید محصولات زراعی و باغی کشور نشان می دهد که به رغم محدودیت منابع آب وخاک در استان و حاکم بودن شرایط طبیعی استان نقش قابل توجهی در تولید برخی از محصولات باغی و زراعی دارد به طوری که حدود 16 درصد تولید خرما و 14 درصد تولید نباتات علوفه ای و 9 درصد محصولات جالیزی و کل تولید میوه های گرمسیری در کشور به این استان اختصاص دارد ، استان از لحاظ تولید میوه های گرمسیری مقام اول ، از لحاظ تولید خرما رتبه سوم ، و از لحاظ تولید پیاز رتبه دوم و ازنظر تولیدات نباتات علوفه ای رتبه پنجم را داراست .
یکی از توانائی های توسعه شیلات استان ، ظرفیت پرورش میگو است که طی سالهای اخیر توجه خاصی به آن شده است . بر اساس مطالعات انجام شده حدود 20هزارهکتار از اراضی شهرستان چابهار مناسب پرورش میگو است و می توان از محل های پرورش میگو دوباره در سال بهره گیری نمود که توسعه این بخش می تواند علاوه بر ارز آوری زمینه اشتغال مناسبی را فراهم نماید.

صنعت ومعدن

دورافتادگی درحاشیه قرارگرفتن استان از مراکز اصلی جمعیتی و محورهای موجود توسعه کشور ، تراکم اندک جمعیت پراکندگی نقاط زیست ، شرایط اقلیمی نامناسب ، فقر منابع آبی به ویژه در کانونهای جمعیتی و کمبودنیروی انسانی ماهر و کمبود زیربناها از جمله مهمترین محدودیت هایی هستند که در راه توسعه صنعتی استان پدیدار شده اند، لیکن این استان از امکانات و قابلیت های ویژه ای نیز برخوردار است که می تواند در درازمدت و در راستای جهت گیریهای برنامه ریزی شده پایه های توسعه صنعتی را استحکام بخشد.موقعیت جغرافیایی ویژه استان به لحاظ همجواری باکشورهای پاکستان ، افغانستان و دسترسی به آبهای آزاد در خارج از تنگه هرمز و امکان ارتباط با کشورهای شرق آسیا ، شبه قاره هند و کشورهای عربی و بازارهای آفریقائی امکان ویژه ای برای توسعه صنعتی فراهم می سازد ، تسهیلات و امکاناتی را که منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار عرضه خواهد نمود می بایست در آینده توسعه صنعتی استان مدنظر قرار داد .
منابع دریایی وشیلات از دیگر امکانات توسعه صنعتی استان است که می تواند زمینه ساز ایجاد صنایع شیمیایی و صنایع دریایی به شمار آید . در زمینه گسترش صنایع تبدیلی وابسته به محصولات کشاورزی امکانات توسعه وجود دارد .
منابع معدنی از جمله قابلیت های توسعه صنعت در استان است و بسیاری از معادن استان می توانند عملکردی فرامنطقه ای داشته باشند . معادن غیرفلزی در استان منبع خوبی جهت تولید مصالح ساختمانی است که این رشته صنعتی علاوه بر اشتغالزایی در افزایش درآمد منطقه تاثیر بسزائی دارد .

بخش خدمات

این بخش به لحاظ عدم قابلیت جذب سرمایه گذاری در بخش های تولیدی و صنعتی و ویژگیهای خاص دیگر سهم اصلی از کل اشتغال و ارزش افزوده استان را در سالهای اخیر عهده دار بوده است .
رشد فعالیت های خدماتی استان به این دلیل بوده که بر اثر وجود موانع ومحدودیتها در راه رشد بخش های تولیدی بخش بزرگی از منابع و امکانات و سرمایه ها و نیروی انسانی موجود به فعالیتهای سهل الوصول و زودبازده و عمدتاً به بخش خدمات بازرگانی گرایش پیدا می کنند .
مرز طولانی آبی و خاکی استان موقعیت مناسبی برای بازرگانی خارجی پدید آورده است .
اگر چه منطقه آزاد تجاری چابهار در ایجاد اشتغال ودر آمد برای مردم منطقه نقش داشته اما به نحوی اجراء شده است که مشارکت مردم و سرمایه های بومی استان را کمتر جذب کرده و بیشتر عوامل اجرایی و صاحبان سرمایه در این منطقه آزاد غیربومیان از دیگر مناطق کشور می باشد .

اصلی ترن قابلیتها ومزیتهای نسبی استان

موقعیت جغرافیایی وویژگی های فضایی -مکانی

جغرافیای سیاسی-اقتصادی نقش و جایگاه ویژه ای را برای استان سیستان وبلوچستان در ساختاراقتصاد ملی فراهم آورده است . برخورداری این استان از نوارساحلی دریای عمان به طول تقریبی 300 کیلومتر و همجواری با کشورهای پاکستان وافغانستان از مهمترین قابلیتهای فضائی-مکانی استان است که درصورت بهره گیری مطلوب از این قابلیتها می توان فرآیند توسعه استان را سرعت بخشید .
فعالیتهای عمده اقتصادی-اجتماعی :
الف)درزمینه منابع آب :
اگرچه درطی سالهای اخیرکاهش بارندگی به همراه خشکسالیهای مستمر روند توسعه استان را با مانع جدی مواجه ساخته است لیکن وجود رودخانه های فصلی در منطقه بلوچستان و وجود رودخانه هیرمند و دریاچه های چاه نیمه درمنطقه سیستان ازجمله قابلیتهایی هستند که در شرایط موجود مود بهره برداری قرار می گیرند و امکان توسعه منابع آب در قسمت چاه نیمه ها ( مشروط بر بهره گیری کامل از رودخانه هیرمند) وجود دارد . از سوی دیگر در برخی از دشتهای استان منابع آب زیرزمینی هنوز به صورت کامل شناسایی نشده اند و بالطبع مورد استفاده نیز قرار نگرفته اند .
بنابراین در صورت شناسایی این منابع و توسعه دریاچه های نیمه طبیعی چاه نیمه درمنطقه سیستان می توان به توسعه فعالیتهای اقتصادی-اجتماعی ومراکز زیست وفعالیت استان شتاب بیشتری بخشید .
ب)درزمینه ذخایر و منابع دریایی :
توسعه فعالیتهای شیلاتی و بهره گیری از منابع عظیم دریایی درحاشیه جنوبی استان از جمله امکانات مهم در خور توجهی است که درشرایط کنونی به دلیل وجود برخی از محدودیتها از جمله محدودیتهای فیزیکی و زیرساختی شیلات ، به درستی از آن بهره برداری نمی شود ، توسعه صنایع غذایی مرتبط با دریا و فعالیتهای اقتصادی خاص نظیرفعالیتهای آموزش عالی و کشتی سازی از جمله مواردی است که می توان بر روی گسترش آنها تاکید داشت .
پ)درزمینه منابع معدنی :
استان سیستان وبلوچستان در زمینه برخی از منابع معدنی نظیرمس، کرومیت ، منگنز و مصالح ساختمانی از ظرفیتهای اقتصادی درخور توجهی برخوردار است که چنانچه دیگر کانیها نظیرصدفهای ساحلی وگل سفید را نیز به آن اضافه کنیم مجموعاً امکانات قابل ملاحظه ای را تشکیل می دهند که درفرآیند توسعه استان موثر واقع خواهد شد .
ت)درزمینه توسعه فعالیتهای کشاورزی :
وجود دشتهای بزرگ و وسیع و بعضاً کوچک مقیاس در منطقه بلوچستان نظیردشتهای بمپور ، دلگان ، باهوکلات و زرآباد و همچنین دشت وسیع و هموار سیستان از جمله قابلیتهای منابع طبیعی است که برای توسعه فعالیتهای کشاورزی استان قابل استفاده خواهد بود .
همچنین اقلیم منحصر به فرد بلوچستان جنوبی امکان کشت انواع محصولات گرمسیری را فراهم نموده است که در صورت اضافه نمودن امکان کشت انواع محصولات گلخانه ای به آن امکان انواع کشتهای تجاری در سطح استان وجود دارد .
ث)درزمینه فعالیتهای دامداری :
ذخائر ژنتیکی دامی استان ونژاد منحصر به فرد گاوسیستانی با توجه به حاصلخیزی خاک و کشت علوفه امکان توسعه وپرورش گاوشیری و پرواربندی را درمنطقه سیستان میسرساخته است .
ج)در زمینه فعالیتهای صنعتی :
استان سیستان وبلوچستان اگر چه از روند توسعه صنعتی کشوربازمانده است ، لیکن وجود برخی از منابع و قابلیت های محرک توسعه صنعتی ، می تواند این بخش را گسترش دهد ، منابع غنی دریایی و شیلاتی زمینه مناسبی برای توسعه صنایع غذایی در منطقه بلوچستان جنوبی خواهد بود .
همچنین همجواری با دو کشور افغانستان و پاکستان زمینه مناسی را برای توسعه صنایع مصرفی وعمومی موردنیاز این دوکشور در بخش صنعت استان فراهم ساخته است .
ح)درزمینه فعالیتهای بازرگانی ، حمل ونقل وترانزیت کالا :
با توجه به موقعیت جغرافیایی استان ، برخورداری از بندرچابهار ومنطقه آزاد تجاری، صنعتی آن ، همجواری با دریا وکشورهای همسایه وبالاخره تغییر وتحولاتی که درسالهای اخیر درکشور افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی به وقع پیوسته است ، ضرورت فعال سازی محورترانزیتی چابهار-میلک (درمنطقه زابل ) وچابهار-سرخس را قطعی ساخته است .
همچنین سابقه دیرینه حرفه بازرگانی وتجارت به ویژه در نوار مرزی استان وقرارگیری درمسیرومحور اقتصادی اکو به همراه توسعه فعالیتهای بازرگانی در منطقه آزاد چابهارمجموعه عواملی هستند که محور توسعه اقتصادی و بخش محرک درتوسعه استان را به بخش بازرگانی محول ساخته است که درصورت بهره گیری مطلوب از این قابلیتها می توان توانمندیهای استان در این زمینه را ارتقاء بخشید.
خ)درزمینه فعالیتهای اجتماعی :
گسترش دانشگاهها و مراکزآموزش عالی استان به ویژه در سالهای اخیر ونقش اهمیت این مراکز در تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص موردنیاز استان از جمله امکانات وقابلیت هایی است که در بخش فعالیتهای اجتماعی استان نهفته است ، چنانچه خدمات رسانی در زمینه برخی از رشته های تخصصی درمان نظیرچشم پزشکی را به آن اضافه نمائیم جایگاه اینگونه فعالیتها در سطح استان بیشتر نمایان خواهد شد .
تاسیسات وتجهیزات زیربنایی :
استان سیستان وبلوچستان از نظر برخورداری از تاسیسات و تجهیزات زیربنایی بزرگ مقیاس درعملکردهای فرامنطقه ای با کمبودهایی مواجه است، لیکن توجه خاص به سیاست گذاری توسعه ملی ومنطقه ای درسالهای اخیر وهدایت منابع سرمایه گذاریهای جدید به این استان زمینه های مناسبی را برای ارتقاء نقش و جایگاه این استان در ساختار اقتصادملی فراهم نموده است که ذیلاً به برخی از این قابلیتها اشاره خواهد شد.
الف)درزمینه شبکه های ارتباطی جاده ای و ریلی
محورارتباطی جاده ای نسبتاً توسعه یافته شمال-جنوب که درسالهای اخیر و به ویژه پس از تغییر وتحولاتی که درکشورهای آسیای مرکزی و افغانستان بوقوع پیوست بیشتر مورد توجه مسئولان قرار گرفته است قابلیت مهم ودرخورتوجهی است که بخصوص درزمینه حمل ونقل وترانزیت کالا در این مسیرنقش مهم وکلیدی را در توسعه فعالیتهای بازرگانی کشور برعهده خواهد داشت . این محور که محور اصلی شمالی-جنوبی استان محسوب میگردد و بندرچابهار را از طریق ایرانشهر –خاش-زاهدن به مبادی خروجی میلک در زابل و سرخس در خراسان متصل میسازد وبهمراه محورهای میرجاوه-زاهدان کرمان وایرانشهر-بم-کرمان از جمله قابلیتهای شبکه ارتباطی جاده ای استان محسوب می شود.
اتصال خط آهن زاهدان –کرمان که در دست احداث است به خط آهن پاکستان از دیگر امکانات شبکه ارتباطی ریلی استان است که درآینده می تواند نقش مهمی در برقراری پیوند اقتصادی با کشورهای پاکستان ،هند و خاوردور داشته باشد .
ب)درزمینه بندرو دریا
وجود بندرچابهار با ظرفیت تخلیه وبارگیری حدود 5/2 میلیون تن انواع کالا در ناحیه بلوچستان بهمراه منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار، زمینه مناسبی را برای توسعه فعالیتهای تجاری وبازرگانی در این استان مهیا ساخته است . توسعه این بندر تا حدود 6 میلیون تن بعنوان یکی دیگر از بنادر مقیاس کشور(مگاپورت) درآینده برای خدمات رسانی به محورشرق و ترانزیت کالا به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی از دیگر قابلیت هایی است که می توان به آن اشاره نمود .
پ)درزمینه حمل ونقل هوایی و شبکه فرودگاهی
برخورداری استان از چهار فرودگاه عمومی که پروازهای مسافری عادی را به صورت منظم سرویس میدهد از دیگر تاسیسات زیربنایی استان است ، فرودگاه زاهدان و چابهار با عملکرد فراملی ودو فرودگاه دیگر شامل فرودگاه زابل وایرانشهر با عملکردهای محدود داخی از دیگر امکانات قابل ذکر در سطح استان است ، بدون تردید توسعه فعالیتهای بازرگانی و حمل ونقل به همراه توسعه منظم آزاد تجاری –صنعتی چابهار زمینه های مناسبی برای توسعه فرودگاه چابهار محسوب می شود .
ت)درزمینه تاسیسات مهارو ذخیره سازی آب
تاسیسات زیربنایی مـوجـود در دسـت احـداث در زمینـه منابـع آب در سطح استان از اصلی ترین امکانات زیربنایی توسعه بخش کشاورزی و مراکز زیست شهری استان محسوب می شود.تاسیسات عظیم سدپیشین و شبکه های آبیاری دردست اجرا وتاسیسات چاه نیمه ها بهمراه دیگر تاسیسات وسدهای در دست احداث ازجمله قابلیتهای استان در این زمینه است که درصورت تکمیل وبهره برداری مطلوب از این امکانات روند توسعه استان سرعت خواهد یافت .

بررسی وضعیت اشتغال وبیکاری در استان سیستان وبلوچستان

جمعیت استان طی دو دهه 75-1355 بیش از 5/2 برابر افزایش یافته ونرخ رشد جمعیت استان در دهه 65-1355 برابر 06/6 درصدبوده که یکی از سریعترین نرخهای رشد در بین استانهای کشور است . در سال 1355 نرخ بیکای استان حدود 7 درصد بوده که بر اثر افزایش سریع جمعیت نرخ بیکاری در سال 65 به 21 درصد رسید که نشانه اوج بحران بیکاری در استان بوده و برای حل این وضعیت بحرانی طرح توسعه محور شرق درهیات دولت به تصویب رسید .
نرخ رشد جمعیت استان دردهه 75-1365 تا حدودی کاهش پیدا کرد و به 7/3 درصد رسید که درمقایسه با رقم مشابه درسطح کشور (96/1 درصد) حدود دوبرابر بوده است. درسال 75 نرخ بیکاری اسان به نرخ بیکاری متوسط کشور نزدیک شد و به حدود 9 درصد رسید .
اما از آن به بعد مطابق شواهد طرح نمونه گیری اشتغال نرخ بیکاری استان به شدت درحال افزایش بوده ، بطوریکه نرخ بیکاری استان درسال 1377 به 17 درصد در سال 1378 به 16/20 درصد رسید ، درحالیکه نرخهای بیکاری کشور در دوسال مذکور به ترتیب 48/12 درصد و 54/13 درصد بوده است .
جوانی جمعیت استان از عوامل مهمی است که مشکل بیکاری را شدت بخشیده است طی دو دهه 75-1355 رویهم رفته ضریب جوانی جمعیت از روند افزایش برخوردار بوده است که بازتاب آن را می توان درعرضه نامتناسب نیروی کار و کاهش سطح رفاه عمومی جمعیت استان مشاهده نمود ، علاوه بر اینکه از لحاظ کمی نیروی انسانی استان با مسائل گوناگونی برخوردار بوده از لحاظ کیفی و سطح سواد و مهارتها نیز در مرتبه پایین تری قرار دارد . بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن نرخ باسوادی در سالهای 1355 ، 1365 و 1375 به ترتیب 4/29 درصد ، 36 درصد و 3/57 درصد بوده درحالیکه ارقام مشابه برای سالهای مذکور در کشور 5/47 درصد ، 78/61 درصد و 51/79 درصد بوده است ، همچنین طبق آمار موجود در این اداره کل از ابتدای سال 1379 لغایت شهریور 1384 تعداد ثبت نام جویندگان کار 79544 نفر بوده اند که 68 درصد این افراد ( 54058 نفر ) فاقد مهارت بوده و 32 درصد (25486 نفر )دارای مهارت میباشند .
بررسی روند تغییرات توزیع شاغلان دربخشهای مختلف اقتصادی ، اجتماعی نشان میدهد که سهم بخش کشاورزی از کل اشتغال استان طی دو دهه 65-1375 پیوسته کاهش یافته بطوریکه از 4/56 درصد در سال 1355 به 5/43 درصد در سال 1365 ، 1/33 درصد درسال 1375تنزل پیدا کرده است ، سهم بخش صنعت در سال 1355 حدود4/5 درصد بوده که درسال 1375 به حدود 6 درصد رسیده است .
درمقایسه با بخشهای تولیدی استان رشد بخش خدمات عموماً و رشد زیربخش خدمات بازرگانی خصوصاً چشمگیر بوده است سهم این بخش از کل اشتغال استان در سال 55 حدود 8/21 درصد بوده که درسال 1375 با 3/44 درصد افزایش پیدا کرده است .
سهم زیربخش خدمات بازرگانی از کل شاغلان استان از 6 درصد درسال 1355 به حدود 17 درصد درسال 1375 افزایش یافته است .
لازم به ذکر است درصد قابل توجهی از این مشاغل را مشاغل دولتی تشکیل داده اند .
خدمات اشتغال :
هرچند که طی سالهای اخیر نرخ بیکاری استان روند روبه کاهشی داشته اما فاصله نرخ بیکاری استان در مقایسه با میانگین کشوری همچنان قابل تامل است ،مهمترین عوامل بوجود آورنده بحـران بیـکاری در استـان طـی سالهای اخیر دست خوش مسائلی از قبیل خشکسالی های پی در پی و فقر ناشی از آن میباشد که باعث از بین رفتن دامداری و کشاورزی و نخلستانها شده وهمچنین همسایگی با کشور افغانستان و حضور بالای مهاجرین این کشـورکـه بیشترین مشاغل فنی وحرفه ای استان را درحد قابل ملاحظه ای اشتغال نموده اند و مـوارد از قبیل پایین بودن سطح سواد ومهارت فنی بیکاران ، ناکافی بودن سرمایه گذاری دولت جهت اجرای طرحهای اشتغالزا با توجه به وسعت پراکندگی استان ، عدم برنامه ریزی دقیق سرمایه گذاران در اجرای بسیاری از طرحهایی که عمدتاً پس از مدتی بدلایل مختلف ازجمله سوء مدیریت، نداشتن تجربه و عدم وجود مواد اولیه در منطقه ، دوری از مراکز صنعتی کشور عدم بازار فروش مناسب ، کمبودنقدینگی منجر به راکدماندن طرح و از بین رفتن سرمایه در منطقه میگردد با مشکل مواجه می شوند .
پیشنهادات استان سیستان وبلوچستان درزمینه اشتغال :
سیاستهای اقتصادی طراحی شده برنامه سوم توسعه ، مشکل بیکاری مناطق محروم و به ویژه استان سیستان وبلوچستان را حل نکرده است ، لذا پیشنهادات و راهبرهای ذیل می تواند درجهت رفع مشکل بیکاری و ایجاد اشتغال در استان موثر واقع شود :
-لازم اسـت مسئولان سیاسی و اقتصادی استان ، درصدد اخذ امتیازهای ویژه دولتی و سرمایه گذاری های دولتی در استان باشند و در این راستا فقط توجیه اقتصادی طرحها را مدنظر قرار ندهند ، بلکه معیار فوریت و ضرورت های سیاسی –اجتماعی –فرهنگی منطقه را در ارزیابی طرحها مدنظر قراردهند تا نتیجه چنین تفکری موجب اشتغال افراد در طرحهای تجاری ، صنعتی و کشاورزی گردد .
-استان سیستان وبلوچستان با توجه به شرایط جغرافیایی خاص خود و داشتن مرزهای آبی و زمینی با کشورهای همسایه و داشتن سابقه دیرین تجاری، از مزیت های نسبی مطلوبی در زمینه بازرگانی برخوردار است که می تواند باراصلی اشتغال را به دوش بکشد ، سازماندهی مطلوب منطقه آزاد تجاری چابهار وصنایع مرتبط با آن ، افزایش سقف مبادلات بازارچه های مرزی وقانونمندنمودن فعالیتهای تجاری مرزی و تبدیل بازارچه های مرزی زابل به منطقه ویژه اقتصادی با توجه به شرایط منحصربه فردی که دارد ، علاوه بر آثارمختلف اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی می تواند در جذب بیکاران نقش عمده ای را ایفاء نماید و در پردازش کالای تولیدی صادراتی کمک موثری به توسعه صادرات غیرنفتی نماید که این امر سبب تقویت بخش صنعت استان و ایجاد فرصت های شغلی نیز خواهد گردید .
-افزایش اطلاعات سرمایه گذاران از قابلیت ها و امکانات استان ، می تواندباعث افزایش سرمایه گـذاری و تقاضـای نیـروی کـار گردد ، لذا ایجاد مراکز تحقیقات و مطالعات و اطلاع رسانی استانی می تواند در این زمینه نقش بسیارمهمی ایفاء نماید.
همچنین اطلاع رسانی استانی در مورد نیروی کار ، بخصوص بنگاه های کاریابی بخش خصوصی که از یک طرف نیاز کارفرمایان و از طرف دیگر تخصص ها و نیازهای متقاضیان کار را داشته باشند، می تواند نقش ارزنده ای در ایجاد اشتغال و تعادل بازار کار ایفاء نماید .
-بحث کارآفرینی ایجاد اشتغال نیست ، بلکه یکی از برکات کارآفرینی ، اشتغالزایی است . زیرا کارآفرینان بدنبال مدیریت فرصت هستند و از کمترین فرصتها و امکانات، حداکثر بهره برداری را می نمایند .درحالی که مدیریت ها بدنبال مدیریت منابع هستند. همچنین یک کارآفرین می تواند خود یک سرمایه گذار باشد ، اما هر سرمایه گذاری نمی تواند کارآفرین باشد .
کار آفرین نقش اساسی درتوسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال به عنوان یک مسئله تبعی دارد و به قول یکی از اقتصاددانان معروف توسعه به نام شومپیتر« موتورتوسعه اقتصادی » کارآفرینی می باشدکه متاسفانه این کارآفرینان چه درسطح ملی وچه درسطح استانی یا مهاجرت نموده اند ویا در بخش های غیررسمی و بعضاً غیرقانونی و دلالی اقتصاد به فعالیت پرداخته اند کـه بـه جـای کمـک بـه توسعه اقتصادی به عنوان مانعی در مقابل آن قرار گرفته اند .
تجربه بسیاری از کشورهای دنیا حاکی از آن است که بدون ایجاد فضا و فرهنگ کارآفرینی و شناسایی و کمک آنها، حل مشکل بیکاری توأم با موفقیت نخواهد بود .
-ارائه تسهیلات مالی برای خوداشتغالی که به صورت وامهای بلند مدت داده شود مثلأ شروع اقساط این نوع وامها از نیمه دوم کل زمان وام باشد و سهم وام گیرنده و سهم تسهیلات با تضمین دولت به ترتیب 20درصد و 60 درصد باشد و مابقی بدون تضمین مالی صورت گیرد.
– استفاده کامل از ظرفیت های سرمایه گذاری شده قبلی کاهش ساعات کار و افزایش شیفت های کاری به دلیل استفاده ازظرفیت های خالی ، می تواند در جهت ایجاد اشتغال مؤثر واقع شود که این امر لزوم تجدیدنظر در قوانین کار را می طلبد .
– توجه جدی به ساماندهی افغانها و فراهم نمودن زمینه های برگشت آنها به کشورشان گام دیگری در جهت حل مشکل بیکاری استان خواهد بود . زیرا امروزه حدود 3 میلیون افغانی در ایران حضور دارند که این رقم معادل کل بیکاران ایران می باشد ، بنابراین اتخاذ تدابیر مناسب در این زمینه نیز می تواند راهگشای مشکل بیکاری باشد .
– معرفی جاذبه های گردشگری استان ، بویژه آثار باستانی منحصر به فرد سیستان در جهان و فراهم نمودن شرایط لازم برای جذب توریست ، می تواند سهم مؤثری در ایجاد فرصتهای شغلی مربوط به جهانگردی داشته باشد ، ایجاد مراکز سرویس دهی وخدمات رسانی در شهر سوخته ، کوه خواجه ، دهانه غلامان ، چاه نیمه و ساحل دریاچه هامون ، استفاده بیشتر از توان توریستی چابهار و سایر آثار باستانی بلوچستان به همراه تأمین امنیت ، می توانند هزاران فرصت شغلی جدید را در استان فراهم سازند . 9- ایجاد دوره های آموزشی برای بیکاران ، بویژه آموزشهای فنی – حرفه ای مورد نیاز استان که تا حدودی با موفقیت هایی نیز همراه بوده است فقط لزوم توجه بیـشـتر و سـرمایه گذاری بیشتر روی نـیروی انـسانی را برای مبارزه با بیـکاری می طلبند . زیرا در موارد متعددی تقاضا برای نیروی کار وجود دارد ، اما نیروهای مراجعه کننده فاقد تخصص لازم برای احراز آن شغل می باشند . در این صورت با دوره های آموزشی کوتاه مدت چنین فرصتی رامی توان برای کاریابان ایجاد نمود.

اهداف و سیاست های کلی

-کاهش نرخ بیکاری استان از رقم 7/21 درصد در سال 1383 به 1/11 درصد در پایان برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی کشور . ( این رقم برای مردان از3/20 به 5/10 درصد و برای زنان از 7/29 به 5/14 درصد در افق برنامه پیش بینی می گردد ) .
-افزایش نرخ مشارکت جمعیت فعال استان 9/33 درصد در سال 1383 به 3/37 درصد در پایان برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی کشور. ( این نسبت برای مردان از 3/57 به 5/61 درصد و برای زنان از 10 به 6/12 درصد در افق برنامه پیش بینی می گردد ) .
-واگذاری حداقل 50 درصد تسهیلات اشتغال زا در اختیار مشترک استاندار و رؤسای سازمان های مدیریت و برنامه ریزی و کار و امور اجتماعی به منظور حل مشکلات بخشهای اقتصادی دچار بحران استان .
-الزام وزارتخانه ها و سازمان ها و شرکت های دولتی به سرمایه گذاری در بخش های اقتصادی استان از محل اعتبارات و تسهیلات در اختیار بر اساس الزامات مصوبه طرح توسعه محور شرق بویژه وزارتخانه های صنایع و معادن ، بازرگانی ، راه و ترابری ، شیلات کشور، جهاد کشاورزی ، نیرو ، شرکت پتروشیمی ، شرکت گاز و دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد کشور .
-ایجاد تسهیلات و مشوق های لازم برای جذب و تجهیز سرمایه های داخلی و خارجی و بومی بویژه در زمینه توسعه فعالیت های بازرگانی ، ترانزیت ، کشاورزی ، صنعت و معدن و احداث پالایشگاه کوچک مقیاس و نیروگاه برق .
-الزام دستگاههای اجرایی نسبت به تأمین و احداث زیر بناهای شهرک های صنعتی استان مانند آب ، برق ، تلفن ، راه.
-تأکید برتوسعه زیر بخش های اشتغال زای بخش کشاورزی استان مانند باغبانی ، صید و آبزی پروری ، دامپروری مدرن و کشت های متراکم و گلخانه ای
-توجه به زیر بخش های دارای قابلیت اشتغال زایی بخش صنعت و معدن استان مانند فرآوری محصولات معدنی ، کارخانه سیمان ، استخراج معادن استراتژیک مانند آنتیموان سفید آبه و توجه به استخراج کانی های غیر فلزی
-توسعه و تجهیز مراکز فنی و حرفه ای و کار و دانش در استان با هدف آموزش نیروی کار فنی و ماهر جهت بازار داخلی استان و صدور نیروی کار فنی به کشور های همجوار .
-ایجاد ساز و کار مناسب جهت تسهیل مراحل رسیدگی و تصویب طرح های اشتغال زا در بانک ها و کاهش زمان رسیدگی و پرداخت تسهیلات به متقاضیان .
-اعطای معافیتهای خاص مالیاتی وسود و کارمـزد بانـکی و افـزایـش طـول دوره بازپرداخت تسهیلات اعطایی توسط دولت و بانک به متقاضیان سرمایه گذاری در استان .
-برقراری امنیت لازم در ابعاد مختلف ( فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی ) به منظور تسهیل فرآیند توسعه سرمایه گذاری و اشتغال زایی در استان .
-تقویت و گسترش مناسبات فرهنگی ، اقتصادی استان با سطح ملی با هدف تبیین و ترویج پتانسیل های سرمایه گذاری در استان .
-ایجاد وتوسعه ظرفیت های زیر بنایی ، نهادی و سازمانی لازم برای استفاده حداکثر از قابلیت های ترانزیتی استان به منظور افزایش سهم بخش حمل ونقل و ترانزیت در افزایش اشتغال و سرمایه گذاری استان .
-تسریع در اتمام پروژه راه آهن کرمان – زاهدان و اجرایی شدن پروژه راه آهن چابهار – ایرانشهر – زاهدان و اتصال به کریدور شمال – جنوب کشور و اتمام جاده ترانزیتی چابهار – زاهدان – زابل به منظور تأمین امنیت روانی سرمایه گذاران استان از جهت دسترسی آسان و ارزان به مبادی ورود و خروج کالا و بازار مصرف داخلی و خارجی .
– تسریع در روند افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری بندر چابهار از 2 میلیون تن به 6 میلیون تن و ایجاد اسکله های مورد نیاز کشتی های پهن پیکر و اعطای معافیت های ویژه جهت افزایش استقبال وارد کنندگان و صادرکنندگان کالادر استفاده از بندر چابهار .
– توجه بیشتر به نهادهای مهم اقتصادی و توسعه ای در سطح استان بویژه منطقه آزاد تجاری – صنعتی چابهار ، منطقه ویژه اقتصادی زابل و بازارچه های مرزی استان به منظور افزایش سهم سرمایه گذاری و اشتغال مستقیم ( در بخش های بازرگانی ، خدمات و ارتباطات )و غیرمستقیم ( در بخش های کشاورزی و صنعت و معدن ) .
– افزایش سهم ارزی واردات و صادرات بازارچه های مرزی و پیش بینی معافیت های ویژه به منظور افزایش استقبال به استفاده از بازارچه های مرزی و مبادی قانونی و از بین رفتن اقتصاد زیرزمینی و ضد اشتغال در استان .
-توجه به پتانسیل ممتاز استان برای تصدی نقش در بازرگانی ملی و ترانزیت خارجی میان اروپا و آسیای مرکزی ، شبه قاره هند ، آسیای شرقی و جنوبی و شاخ آفریقا به منظور جذب بخشی از بیکاران در بخش های فوق الذکر .
-اجرای مصوبات طرح توسعه محور شرق بعنوان یکی از مهمترین ابزارهای اعمال سیاستهای توسعه بویژه توسعه اشتغال و سرمایه گذاری .
-توسعه و الزام بیمه ها بویژه بیمه محصولات کشاورزی به منظور گسترش بیمه ها در بخشهای اقتصادی استان با شرایط مناسب با هدف افزایش ضریب ایمنی در سرمایه گذاری .
– ایجاد مکانیسم مناسب جهت افزایش مشارکت مؤثر مردم در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی و اشتغال زا .
-توسعه میزان برخورداری استان از نهادهای کارفرمایی ، کارآفرینی ، سرمایه گذاری ، پیمانکاری و مشاوره بخش خصوصی استان .
-اصلاح ساختارها و تقویت بخش رسمی اقتصـاد اسـتان بـه منـظور اقتصـادی کـردن سرمایه گذاری در استان .
– بستر سازی برای افزایش مشارکت زنان در فعالیت های اشتغال زای تولیدی و خدماتی .
-توجه به جایگاه بهره وری عامل نیروی انسانی و سرمایه به منظور افزایش کمی و کیفی سطح تولیدات و استفاده کامل از ظرفیتهای بلااستفاده بخش های اقتصادی
-گروه مطالعات اقتصادی سازمان اموراقتصادی ودارائی سیستان وبلوچستان

منبع: http://mefa.ir/