تحقیق ترجمه و تالیف : یوسف محتشمی
بلوچستان به سبب موقعیت خاص جغرافیایی و وجود موانع طبیعی که بین بلوچستان و نواحی اطراف ان وجود دارد ازقبیل کویر ها و بیابان لوت در غرب و شمال غرب بلوچستان و وجود مناطق صحرایی جنوب قندهار و در پس این صحراها خشک وبی آب وعلف سلسله کوههای مرتفع و خشک همواره چون سد هایی مستحکم بوده اند که قوای هر نیروی مهاجمی را به تحلیل می برد و در تنگه ها و گذرگاههای کوهستانی داخل بلوچستان فرصت قلع و قمع هر لشکری را به مدافعان میداد
.
بلوچستان به سبب موقعیت خاص جغرافیایی و وجود موانع طبیعی که بین بلوچستان و نواحی اطراف ان وجود دارد ازقبیل کویر ها و بیابان لوت در غرب و شمال غرب بلوچستان و وجود مناطق صحرایی جنوب قندهار و در پس این صحراها خشک وبی آب وعلف سلسله کوههای مرتفع و خشک همواره چون سد هایی مستحکم بوده اند که قوای هر نیروی مهاجمی را به تحلیل می برد و در تنگه ها و گذرگاههای کوهستانی داخل بلوچستان فرصت قلع و قمع هر لشکری را به مدافعان میداد
.
این شرایط خاص سبب شده بود تا این منطقه همواره بعنوان پناهگاهی امن برای آوارگان و فراریان از دست حکام درآید . وجود گروههای خوارج در سده های اولیه هجری و قلاع اسماعیلیه در سده های میانه ، هجوم آوارگان ترک و غز در بحبوحه ایلغار مغول و کوچ شورشیان نکودری در زمان تسلط مغولان بر ایران همواره این منطقه را به عنوان بهشت فراریان معرفی می نمود.
در پس این مهاجرتها وجود تنوع قومی و نژادی را برای مکران به ارمغان
آورده است . در این میان و از بیناین مجموعه قبایل گروهها و قبایل عربی النسل توانسته بودند برای خود وجه تمایزی خاص قایل شوند . این مقاله در پی معرفی قبایل عربی مکران است
.
تاریخ بلوچستان همانند گذشته بسیاری از اقوام با روایت های و یا اشعار امیخته شده است از اشعار حماسی معروف بلوچی شعربلوچی حسب و نسب سروده میر جلال خان است که راوی تاریخ و گذشته قوم بلوچ را روایت میکند این شعر در مجموعه ای که توسط روزرنامه نگار انگلیسی لانگ. ایم . دیمزنی در قرن نوزدهم تحت عنوان « بلوچ قدیم شاعری» در لندن به چاپ رسیده و توسط میر خدابخش مری بجارانی در دهه 60 قرن بیستم میلادی به اردو ترجمه شده است
.
شعر مزبور که توسط دیمزنی متعلق به سالهای 1300 میلادی تشخیص داده شده است . شاعر خود را از اولاد امیر حمزه معرفی می کند .اما مشخص نمیکند منظور وی از امیر حمزه کدام امیر حمزه است . این شعر که ترجمه ان به فارسی چنین است:
«
از سرزمین حلب برخاسته ایم و در پی واقعه کربلا بسوی ( مکران
)
بمپور مهاجرت نموده ایم . پس از ان در سیستان اقامت کردیم .در ان زمان پادشاه سیستان شمس الدین بود که رفتاری دوستانه با بلوچها داشت
.
تا اینکه بدرالدین حاکم شد واو با بلوچها سر ناسازگاری داشت
.
سردار تمام بلوچها جلال خان همراه با 44 قبیله از سیستان بسوی سواحل گرم کیچ رهسپار شدند
.»
از سرزمین حلب برخاسته ایم و در پی واقعه کربلا بسوی ( مکران
)
بمپور مهاجرت نموده ایم . پس از ان در سیستان اقامت کردیم .در ان زمان پادشاه سیستان شمس الدین بود که رفتاری دوستانه با بلوچها داشت
.
تا اینکه بدرالدین حاکم شد واو با بلوچها سر ناسازگاری داشت
.
سردار تمام بلوچها جلال خان همراه با 44 قبیله از سیستان بسوی سواحل گرم کیچ رهسپار شدند
.»
در این روایت که داستان مهاجرت قومی بلوچها به رهبری قبیله رند و لاشار است اشاره ای به هویت عربی طوایف رند و لاشار دارد که خواستگاه انانرا حلب درشامات ( سوریه فعلی)میداند که در پی مهاجرتی طولانی سرانجام به مکران و کیچ رسیده اند . شاعر در پی این روایت 44 قبیله را همراه با قلمرو و پراکندگی انها در مکران مشخص می کند.
پزوهشگر انگلیسی دیگر جی . پی. تیت در کتاب خود « قدیم بلوچستان»
که توسط پرفسور انور رومان به اردو ترجمه شده ذکر میکند: بسیاری از قبایل بلوچ علی رغم اطلاق بلوچ بودن خود را عربی النسل می دانند . تیت علاوه بر اذهان بر این مطلب در طبقه بندی ساختار اجتماعی مکران و دسته بندی، قبایل را به 4 طبقه یا ذات تقسیم می کند و در بین ذات یا طبقه اول دو طایفه گچکی و بلیده ای را ذکر میکند . وی گچکی ها را دارای ریشه هندی میداند . اما برای قبیله بلیده ای که قبل از ظهور گچکی ها
انها را حاکم کل مکران می داند هویت عربی قایل است . تیت در صفحه 234 کتاب در باب تاریخ مکران ذکر میکند « تا اوایل قرن 16 تاریخ مکران پس از حمله غزنویان در پرده ابهام فرو رفته است و تا زمان موخر الذکر
که ملوک الطوایف بر مکران حاکم بودند و لغت ملک از کلمه عربی به معنای حاکم گرفته شده است . در این دوره قبیله بلیده ای نمایان ترین قبیله بود . قبیله بلیده ای توانستند ملوک الطوایف را شکست داده و کل بلوچستان را متحد نمایند و تحت سیطره خود قرار دهند. .» تیت به نقل از راس روایت میکند« براساس تحقیقات راس خاطره بعضی از سرداران این قبیله تا اینک نیز در خاطر ه مردم کیچ موجود است و پیر مردان مکران دوره حکمرانی شاه بلار(بلال) بلیده ای را به یاد می آورند که بر یک قلمرو وسیع شامل کل ( از بیله و جهلاوان در شرق تا فنوج وگه در غرب )مکران حکومت می کرد . راس این موضوع را در سال 1868 میلادی ذکر میکند و این
مسجل است که شاه بلار(بلال) در حدود سال 1729 بر سر اقتدار بود . این دوره همزمان است باسلسله جنگهای ایران و افغان اما ده سال بعد اقتدار بلیده ای ها توسط گچکی ها خاتمه داده می شود
.»
که توسط پرفسور انور رومان به اردو ترجمه شده ذکر میکند: بسیاری از قبایل بلوچ علی رغم اطلاق بلوچ بودن خود را عربی النسل می دانند . تیت علاوه بر اذهان بر این مطلب در طبقه بندی ساختار اجتماعی مکران و دسته بندی، قبایل را به 4 طبقه یا ذات تقسیم می کند و در بین ذات یا طبقه اول دو طایفه گچکی و بلیده ای را ذکر میکند . وی گچکی ها را دارای ریشه هندی میداند . اما برای قبیله بلیده ای که قبل از ظهور گچکی ها
انها را حاکم کل مکران می داند هویت عربی قایل است . تیت در صفحه 234 کتاب در باب تاریخ مکران ذکر میکند « تا اوایل قرن 16 تاریخ مکران پس از حمله غزنویان در پرده ابهام فرو رفته است و تا زمان موخر الذکر
که ملوک الطوایف بر مکران حاکم بودند و لغت ملک از کلمه عربی به معنای حاکم گرفته شده است . در این دوره قبیله بلیده ای نمایان ترین قبیله بود . قبیله بلیده ای توانستند ملوک الطوایف را شکست داده و کل بلوچستان را متحد نمایند و تحت سیطره خود قرار دهند. .» تیت به نقل از راس روایت میکند« براساس تحقیقات راس خاطره بعضی از سرداران این قبیله تا اینک نیز در خاطر ه مردم کیچ موجود است و پیر مردان مکران دوره حکمرانی شاه بلار(بلال) بلیده ای را به یاد می آورند که بر یک قلمرو وسیع شامل کل ( از بیله و جهلاوان در شرق تا فنوج وگه در غرب )مکران حکومت می کرد . راس این موضوع را در سال 1868 میلادی ذکر میکند و این
مسجل است که شاه بلار(بلال) در حدود سال 1729 بر سر اقتدار بود . این دوره همزمان است باسلسله جنگهای ایران و افغان اما ده سال بعد اقتدار بلیده ای ها توسط گچکی ها خاتمه داده می شود
.»
اما در مکران طایفه جدگال از همه سردارتر می باشد
تیت با قراردادان بلیده ای ها جزء ذات اول و برتر مکران قبیله بلیده ای را دارای هویت عربی و عرب النسل ذکر میکند
تیت با لیست کردن قبایل و طوایف مکران به ذاتهای مختلف از بین ذات و طبقه دوم قبیله رند رانیز جزء قبایل عرب ذکر میکند و یاد اور میشودانان یک شاخه از قبیله رند ساکن کچی هستند .وانان خود را عرب النسل می دانند و در مکران غربی درناحیه مند( نزدیک مرز ایران و پاکستان) سکنی دارند و از مالیات عوارض حکومتیمعاف هستند و به تمرد از قانون معروف
و موجب ترس و وحشت قبایل قانونمند همسایه را فراهم نموده اند تیت علاوه بر رندها قبیله نوشیروانی ، هوت ومیر واری را نیز در طبقه (ذات) دوم قرار می دهد
.
و موجب ترس و وحشت قبایل قانونمند همسایه را فراهم نموده اند تیت علاوه بر رندها قبیله نوشیروانی ، هوت ومیر واری را نیز در طبقه (ذات) دوم قرار می دهد
.
تیت علاو بر این دو قبیله فقط یک قبیله را از قبایل مکران دارای ریشه عربی می داند و ان قبیله شه زاده یا شیخ زاده است تیت این قبیله را در طبقه (ذات) سوم قرار میدهد. تیت یاداور می شود « شه زاده از قبایل خوش کردار و با سلیقه هستند نسلا" عرب بوده و و اول در سند ساکن بوده اند و سپس به مکران مهاجرت کرده و در جیونی و دشت مقیم شده اند . در بلوچستان ایران در باهو سکونت اختیار کرده اند