مسائل حقوقی هیرمند بین ایران وافغانستان (حق آبه)

[sanchooli]

مسایل حقوقی مربوط به تقسیم آب هیرمند بین ایران و افغانستان اولین قرارداد در مورد تقسیم آب هیرمند در جریان حکمیت گلداسمید در دوره قاجاریه بودکه ایران رسما به وزیر خارجه انگلیس اطلاع داد کهاین قرارداد را نمی پذیرد . طبق این قرارداد ⅓ آب هیرمند به سیستان می رسد . ماکماهون بدنبال حکمیت گلداسمید روانه منطقه شد و علاوه بر تکرار قرارداد قبلی زمینه را برای استقرار یک مهندس انگلیسی در کنسولگری انگلستان در در شهر زابل و جهت نظارت بر این قرارداد فراهم کرد .
قرارداد 1310 و 1315 : به دنبال تلاشهای دولت و توجه به تلاشهای دولت و توجه به مسئله مرزها ، قراردادی بین طرفین منعقد گردید که به موجب آن آب در بند کمال خان بالمناقصه ( یعنی 50٪ سهم افغانستان و 50٪ سهم ایران ) ( به یک مقدار ) تقسیم شود .

قرارداد 1317 : در این قرارداد دو دولت موافقت کردند که از بند کمال خان به بعد آب بالمناقصه تقسیم شود و برای اینکه از روستای چاربرجک تابند کمال خان اضافه بر مقدار آبی که فعلا برده می شود ، مصرف نگردد دولت افغانستان تعهد کرد که در فاصله مزبور علاوه بر انهاری که جاری بوده و هست نهر دیگری احداث و حتی تعمیر ننماید .
عدم پایبندی دولت افغانستان به این قرارداد موجبگردید که مشکل کم آبی در سیستان همچنان ادامه یابد . این مشکل بخصوص با حفر نهر بقرا و سراج در خاک افغانستان که مخالف صریح حکمیت گلداسمید و قرارداد1317 بود افزایش یافت . در طول سالها ایران مجددا تلاش نموده مذاکراتی را با دولت افغانستان آغاز کند ولیاین مذاکرات هیچگاه به نقطه مثبتی نینجامید ، حتی در سال 1326 افغانستان کم آبی هیرمند را دست آویزی قرارداد و تمامی آب باقیمانده را نیز به سوی زمینهایخود برگرداند به گونه ای که ساکنین سیستان از نظر آب آشامیدنی نیز دز تنگنا قرار گرفتند .

قرارداد 1330 : در این سال دو دولت تصمیم گفتند برای رفع اختلاف خود وساطت آمریکا را بپذیرند . در این قرارداد حق تقدم آب مصرفی سیستان نسبت به سایر مصارف مورد پذیرش کمیسیون بی طرف قرار گرفت . مقدار آب مورد نیاز سیستان از طرف دولت ایران رقم 52 مترمکعب در ثانیه پیشنهاد شده بود که مورد قبول کمیسیون واقع نشد و هیئت رقم 22 متر مکعب در ثانیه را کافی دانستند که در این موقع پادشاه افغانستان برای نشان دادن حسن نیت رقم 26 متر مکعب در ثانیه را پذیرفت .

قرارداد 1351 : برطبق این قرارداد حقابه ایران برابر 26 متر مکعب در ثانیه در نظر گرفته شد و مقرر گردید تاسیساتی با توافق دو کشور بر روی رودخانه احداث گردد وافغانستان تامین حقابه ی ایران را تضمین کرد . این قرارداد در تاریخ 22 اسفند ماه 1351 به امضا رسید در 22 حوت 1351 ( مارس 1973 ) تقدیم مجلس شورای افغانستان شد و معاهده مذکور همراه با دو پروتکل ضمیمه آن بدون کمترین تعدیل در اوایل جوزای 1352 به تصویب مجلس افغانستان رسید و پادشاه افغانستان نیز آنرا امضا کرد .